A.
Đôi nét về lịch sử
1. Thế giới
 |
| Jesse B. Davis |
Thế chiến thứ nhất, xuất hiện nhu cầu đánh giá (trắc nghiệm) các
cá nhân, từ lúc này thuật ngữ nhà tham vấn (counselor), thường được đề cập như
là những chuyên gia làm việc với những người trầm cảm, đã bắt đầu trở thành một
phần trong từ điển của các nhà giáo dục.
Thế chiến thứ hai kết thúc với những hậu quả nặng nề làm nảy
sinh một nhu cầu rất lớn về các trắc nghiệm tâm lý và nó đã tác động một cách
trực tiếp đến hoạt động khải đạo trong trường học. Cũng vào thời gian thế chiến
thứ hai này, chính phủ Hoa Kỳ đã đưa ra yêu cầu cho các nhà tham vấn làm công
việc sàng lọc, tuyển chọn các quân nhân và những chuyên gia cho các ngành công
nghiệp.
Những năm
1930, lý thuyết đầu tiên về Khải đạo được giới thiệu: Lý thuyết về các nhân tố
và đặc điểm của E. G. Williamson, (E. G. Williamson’s Trait and Factor theory).
Lý thuyết này trở nên nổi tiếng như là một sự chỉ đạo cho hoạt động tham vấn.
Năm 1940, đạo luật George Barden (George Barden Act) – đạo luật
về giáo dục hướng nghiệp – ra đời đã mang lại những nguồn lực quan trọng cho sự
phát triển và hỗ trợ hoạt động khải đạo và tham vấn trong môi trường học đường
cũng như những môi trường khác. Đây là lần đầu tiên những nhà tham vấn học
đường, những kiểm huấn viên địa phương và các tiểu ban nhận được những sự hỗ
trợ chính thức từ chính phủ (sự điều hành, tài chính và nguồn nhân lực…)
Năm 1957, năm mà vệ tinh Sputnik của Nga được phóng vào quỹ đạo cũng
là thời điểm mà ngành tham vấn và khải đạo được “phóng lên”. Tiếp theo đó, đạo
luật Nat’l Defense Ed. Act (NDEA) ra đời năm 1958. Có thể tham khảo đạo luật
này tại đây. Đạo luật NDEA tập trung vào hai vấn đề: 1). Cung cấp những nguồn lực để các bang
thiết lập và duy trì các hoạt động tham vấn, trắc nghiệm và khải đạo trong
trường học; 2). Ủy quyền và cho phép các trường cao đẳng và đại học thiết kế
các chương trình đào tạo tham vấn học đường
Năm 1953, hiệp hội các nhà tham vấn tâm lý học đường Hoa Kỳ
(ASCA) tham gia vào APGA (American Personnel and Guidance Association), tiền
thân của hiệp hội tham vấn tâm lý Hoa Kỳ ACA (American Counseling Association)
ngày nay. Năm 1962, cuốn sách của Wrenn, Nhà tham vấn trong một thế giới thay
đổi (The Counselor in a Changing World) đã định chế hóa các mục tiêu của tham
vấn học đường. Năm 1964, ASCA phát triển các vai trò và chức năng dành cho các
nhà tham vấn học đường
Năm 1965, đạo luật Giáo dục Tiểu học và Trung học (Elementary
and Secondary Education Act) ra đời và cung cấp nguồn quỹ để phát triển những
cơ hội giáo dục cho những gia đình nghèo. Đến những năm 80s và 90s, nhu cầu về
việc làm rõ những đặc tính và vai trò của nhà tham vấn học đường được xuất hiện
với sự “chín muồi” của những vấn đề pháp lý liên quan.
Năm 1997, Tiêu chuẩn quốc gia dành cho các chương trình tham vấn
học đường (National Standards for School Counseling Programs) ra đời và kể từ
đó, ngành tham vấn học đường được xem là đã hoàn thiện.
Hiện nay, hiệp hội các nhà tham vấn học đường Hoa Kỳ (ASCA) được
xem là nguồn tham khảo và kiểu mẫu cho các chương trình tham vấn tâm lý học
đường của hầu hết các nước trên thế giới. ASCA hiện tại có hơn 23.000 hội viên
trên toàn thế giới và là một phân hội của ACA với hơn 60.000 hội viên trên toàn
thế giới.
2. Việt Nam
Trước năm 1975 tại miền Nam Việt Nam, chương trình khải đạo học
đường đã được triển khai trong các trường học. Sau ngày thống nhất đất nước,
với sự thay đổi gần như hoàn toàn cách thức tiếp cận của giáo dục, chương trình
khải đạo đã không còn tồn tại trong các trường học với đúng nghĩa của nó.
Trong khoảng 10 năm trở lại đây, với sự xuất hiện hàng loạt
những vấn đề liên quan đến đạo đức, kỷ luật trường học, học sinh tự tử, áp lực
thi cử, những rối loạn tâm lý, quan hệ thầy trò… của các trường học Việt Nam,
những nhà giáo dục, tâm lý và cùng những tổ chức và các cơ quan hữu trách đã
“giật mình” và bắt đầu đề cập đến việc phải có các hoạt động tham vấn tâm lý
trong trường học.
 |
| TS. Nguyễn Thị Bích Hồng |
Năm 2003, hội thảo “Nhu cầu tư vấn học đường tại Tp. HCM” được
Viện Nghiên cứu Giáo dục, trường ĐHSP Tp. HCM tổ chức với sự tham gia của nhiều
nhà tâm lý, giáo dục và hiệu trưởng các trường có hoạt động tham vấn học đường
để “mổ xẻ” và kêu gọi sự quan tâm của giới chuyên môn cũng như các cơ quan
chính phủ trong việc có các chiến lược nhằm phát triển hoạt động tham vấn học
đường tại Việt Nam. Cũng trong thời gian này, một vài sinh viên khoa Tâm lý –
Giáo dục trường ĐHSP TP. HCM đã chọn đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình về
vấn đề tham vấn học đường. Những “sự kiện” này được xem là những bước khởi đầu
cho nhiều sự thay đổi tiếp theo của ngành tham vấn học đường tại Việt Nam.
Năm 2004, Trung tâm Hỗ trợ tư vấn tâm lý (CACP) thuộc trường Đại
học khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội được thành lập và cũng đề cập đến hoạt
động nghiên cứu và hỗ trợ hoạt động tham vấn học đường.
 | |
| TS tâm lý Đinh Phương Duy |
Trong khoảng thời gian này, một văn bản của Bộ Giáo dục đã được
ban hành nhằm chỉ đạo và hướng dẫn các Sở và trường học cùng những tổ chức liên
quan trong việc triển khai thực hiện chương trình tham vấn học đường.
 |
| Th.s Nguyễn Thị Oanh |
Đến nay, vấn đề tham vấn học đường tại Việt Nam đã trở thành một
đề tài nóng bỏng và nhận được nhiều sự ủng hộ từ các em học sinh, phụ huynh,
nhà trường, các nhà tâm lý – giáo dục và các tổ chức thuộc chính phủ cũng như
các tổ chức phi chính phủ. Tuy nhiên, diện mạo của một ngành nghề chuyên nghiệp
vẫn chưa thật sự được định hình.
B. Một số vấn đề thực tiễn và gợi ý phát
triển
1. Nhà tham vấn học đường làm gì?
Tham vấn tâm lý là hoạt động tương tác giữa nhà tham vấn và thân
chủ (và cả gia đình) nhằm hỗ trợ, giúp đỡ thân chủ giải quyết những khó khăn
trong nhận thức, cảm xúc và hành vi và qua đó, phát triển nhân cách, định hướng
nghề nghiệp, cách sống lành mạnh và những vấn đề khác thuộc về các rối loạn cảm
xúc và nhân cách. Đối tượng của tham vấn tâm lý thường là những người “bình
thường” đang gặp phải những khó khăn trong đời sống cá nhân, sự phát triển nhân
cách và các mối quan hệ. Tham vấn tâm lý cũng được xem là một mức độ của hoạt
động trị liệu tâm lý, đôi khi ranh giới giữa tham vấn và trị liệu là khó xác
định được một cách rõ ràng.
Trong môi trường học đường, những nhà tham vấn học đường sử dụng
những kiến thức tâm lý học và các kỹ năng tham vấn nhằm giúp trường học giải
quyết những vấn đề sau:
o Hỗ trợ học sinh, sinh viên giải quyết những khó khăn trong việc phát triển nhân cách, năng lực và kỹ năng học tập, định hướng nghề nghiệp, lối sống khỏe mạnh, các mối quan hệ liên nhân cách và những rối loạn cảm xúc và nhân cách.
o Hỗ trợ học sinh, sinh viên giải quyết những khó khăn trong việc phát triển nhân cách, năng lực và kỹ năng học tập, định hướng nghề nghiệp, lối sống khỏe mạnh, các mối quan hệ liên nhân cách và những rối loạn cảm xúc và nhân cách.
o Hỗ trợ phụ huynh trong việc quan tâm, chăm sóc và giáo dục con
cái, phát triển mối quan hệ với nhà trường một cách tích cực, phát hiện những
khó khăn của con cái và phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục.
o Hỗ trợ giáo viên và những thành viên khác trong nhà trường
trong việc giao tiếp và tiếp cận với học sinh, kịp thời phát hiện những nhu cầu
và những vấn đề cần sự can thiệp của nhà tham vấn.
o Hỗ trợ nhà trường trong việc hoạch định các chiến lược giáo
dục toàn diện cho học sinh, cách thức phối hợp với phụ huynh trong việc giáo
dục, cách thức tổ chức các hoạt động nhằm phát triển và ngăn ngừa các hành vi
nguy cơ trong trường học của học sinh.
o Phối hợp với các tổ chức liên quan trong việc hỗ trợ và can
thiệp trong trường hợp học sinh có những vấn đề liên quan đến những hoạt động
bên ngoài như các vấn đề pháp luật, các vấn đề về bệnh tâm lý… Lưu giữ hồ sơ
những học sinh có những vấn đề về tâm lý để có thể sử dụng trong những trường
hợp cần thiết sau này.
2.
Ai có thể làm nhà tham vấn học đường?
Như đã nhìn thấy trong lịch sử phát triển của ngành, tham vấn
học đường là một chuyên ngành và là một nghề nghiệp trong xã hội, do đó luôn có
những yêu cầu và điều kiện nhất định để một người có thể tham gia hành nghề.
Trong bối cảnh Việt Nam, (chưa có một chương trình đào tạo chính
thức và đầy đủ cho nghề tham vấn học đường, chưa có các tổ chức nghề nghiệp của
những người làm tham vấn học đường và chưa có những chính sách cũng như tiêu
chuẩn của quốc gia cho hoạt động tham vấn học đường), việc đặt ra tiêu chuẩn
cho những người làm tham vấn học đường là một vấn đề hết sức khó khăn.
Những điều kiện dành cho người muốn làm tham vấn học đường có
thể được trình bày như sau:
o Với những giáo viên chuyên trách hoặc những người làm công tác
Đoàn – Hội trong các trường học được “đặc cách” làm tham vấn học đường: Nhất
thiết phải được đào tạo thêm về căn bản tâm lý học (tập trung sâu vào hai học
phần Tâm lý học Phát triển và Tâm lý học Nhân cách), đào tạo về kỹ năng tham
vấn và những yêu cầu cho việc làm tham vấn học đường. Việc đào tạo có thể được
triển khai với sự phối hợp của Sở Giáo dục – Đào tạo các địa phương và Hội khoa
học Tâm lý – Giáo dục hoặc các trường Đại học có đào tạo về tâm lý học.
o Với những người đã tốt nghiệp ngành tâm lý học: Phải được đào
tạo nhằm bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng và những yêu cầu khác cho việc làm
tham vấn tâm lý học đường. Nơi đào tạo cũng là những đơn vị được đề cập trong
gợi ý trên.
o Ngoài kiến thức và kỹ năng chuyên môn, tất cả những ai làm
tham vấn học đường đều phải được đào tạo và hướng dẫn để tuân giữ những nguyên
tắc và chuẩn mực đạo đức được quy định cho những nhà tham vấn tâm lý và tham
vấn tâm lý học đường.
3.
Vấn đề phát triển
Các cơ quan liên quan thuộc chính phủ phải quan tâm và trực tiếp
hoặc giao cho một đơn vị có khả năng nghiên cứu và giới thiệu các tiêu chuẩn và
hướng dẫn cần thiết cho việc triển khai các chương trình tham vấn học đường.
Phải đảm bảo người làm tham vấn học đường được xem là một nghề và có quy chế về
việc hưởng lương của trường học, đồng thời chịu trách nhiệm về chuyên môn với
một tổ chức nghề nghiệp.
Các trường học nghiên cứu để đưa chương trình tham vấn học đường
chính thức vào trong những hoạt động của nhà trường, quy định về sự phối hợp và
những vấnđề liên quan giữa nhà trường, giáo viên, phụ huynh, học sinh với nhà
tham vấn. Đồng thời cũng triển khai các hoạt động nhằm giới thiệu tính cần
thiết và giá trị của tham vấn học đường đến học sinh, phụ huynh và giáo viên,
để khi học sinh gặp những vấn đề khó khăn, nhà tham vấn học đường có thể tiếp
cận được nhanh nhất và qua đó có thể hỗ trợ kịp thời.
Các trường Đại học, Viện khoa học… nghiên cứu và soạn thảo
chương trình đào tạo tham vấn học đường, ngắn hạn và dài hạn, trên cơ sở tham
khảo các chương trình đào tạo của các trường Đại học trên thế giới để đảm bảo
có được một chương trình chất lượng, chuyên nghiệp và đầy đủ.
Sau cùng, những người đang hoặc muốn làm nhà tham vấn học đường,
cần ý thức rõ ràng nhiệm vụ và giá trị của nghề nghiệp nhằm tạo động lực cho
chính bản thân trong việc tìm kiếm thông tin, tự đào tạo và sẵn sàng tham gia
các hoạt động mang tính chất phát triển nghề nghiệp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét